anket: Belli kişilerin ya da grupların bir konu
üzerindeki duygu, düşünce ve deneyimlerini anlamak için belli bir plana
göre hazırlanmış olan soru listeleridir.
Anket geçerliliği ve güvenilirliği düşük olmasına rağmen kolay, ucuz
oluşu ve çok sayıda kişiden kısa sürede bir çok konuda görüş olma
olanağının bulunuşu nedeniyle en çok kullanılan tekniklerden biridir.
Anket, çeşitli alanlarda olduğu gibi rehberlik ve psikolojik danışma
hizmetlerinde de geniş bir biçimde kullanılmaktadır.
Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde anket yardımıyla
öğrencilerin kimliği, ev ve aile yaşamı, sağlık durumu, eğitsel ve
mesleki planları, okul içi ve okul dışı etkinlikleri, çalışma
alışkanlıkları v.b. konularda bilgi alınabilir ve öğrencilerin belli
konularda tavır ve kanıları öğrenilebilir.
Bir anketin amacına uygun olarak kullanışlı ve güvenilir bir biçimde
hazırlanması kuşkusuz, bu konuda bilgili ve tecrübeli olmayı gerektirir.
Anket geliştirilirken çeşitli kaynaklardan yararlanmak ve özellikle
uzman kanısına başvurmak ve diğer yetkililerin görüşünü almak uygun
olur.
Anket Sorularının Hazırlanışı
Ankette araştırmacı ile kaynak kişi arasındaki tek iletişim
sorulardır. Bu nedenle sorular, her türlü yanlış anlamaları önleyecek
nitelikte olmalıdır. Sorular ya “açık uçlu” ya da “kapalı uçlu” dur.
Açık uçlu sorular için serbest cevaplar verilir. Kaynak kişi, genel
sınırlar içinde soruyu istediği kapsam ve derinlikte ve kendi anlatımı
ile cevaplama serbestliğine sahiptir. “Üniversite sınavları hakkında ne
düşünüyorsunuz ?”gibi. Oysa kapalı uçlu sorularda, cevap seçenekleri de
önceden geliştirilip sorularla birlikte verilmektedir. “Medeni
durumunuz nedir?” sorusu için: ( )1.Evli ( ) 2.Bekar, ( ) 3.
Dul seçenekleri gibi. Böylece ankete katılan kişi kendisine uygun olan
cevabı seçer. Kolayca anlaşılabileceği gibi kapalı uçlu soruların üç
önemli yararı vardır. Cevaplamada istenene davet etmesi, kaynak kişi
için cevaplama kolaylığı sağlaması ve araştırmacı için değerlendirme
(cevapları sayısallaştırma ve çözümleme) kolaylığı vermesidir.
Açık uçlu soruların hem değerlendirmesi hem de cevaplandırılması daha
zordur. Zorunlu olmadıkça açık uçlu soru hazırlanmamalıdır.
Soruların kapalı ya da açık uçlu hazırlanması büyük ölçüde konu
edilen değişkene bağlıdır. Cevap seçeneklerin “tümüyle” bilindiği
durumlarda, kapalı uçlu sorular tercih edilmelidir.
Anketin Hazırlanması ve Uygulanmasında Dikkat Edilecek
Hususlar
1) Önce anketin konusu, amacı, anketi cevaplayacak
olanların nitelikleri ve düzeyleri tespit edilmelidir.
2) Ankete; cevaplama güvenliğini ve katılım onanını
yüksek tutmak için amacı, elde edilecek bilgilerin nerede
kullanılacağını belirten bir açıklama konulmalıdır.
3) Anket konusunun, açık uçlu (doldurmalı) veya kapalı
uçlu (seçmeli) sorulardan hangisiyle dile getirilmesinin daha uygun
olacağı incelenerek soruların türü belirlenir. Bu işlem yapılırken,
kapalı uçlu soruların kolay yanıtlandığı, elde edilen bilgilerin
ayırımının ve gruplanmasının daha kolay ve hata oranının az olduğu da
göz önünde tutulur. Kimi zaman bu iki soru tipini birlikte kullanmak
daha yararlı olabilir.
4) Anketteki sorular gruplandırılır ve genelden özele
doğru sıralanır. Örneğin; ”Liseden sonra öğreniminizi sürdürmek istiyor
musunuz?” biçimindeki bir soru “Liseyi bitirdikten sonra hangi okula
gitmek istiyorsunuz?” sorusunda önce gelmelidir.
5) Anketin uzunluğu, anketi cevaplayanın fazla zamanını
almayacak biçimde ayarlanır. Ankette yazılı kaynaklardan edinilebilecek
bilgilerle ilgili sorular sormaktan kaçınılır.
6) Anketin hazırlanmasında her sorunun incelenen konu
ile ilgili olmasına, açık, anlaşılır bir dille yazılmasına ve soruların
konunun tümünü içermesine özen gösterilir.
7) Anketin geçerlik derecesinin yüksek olmasına
çalışılır. Geçerliği yükseltmek için uzmanlardan, bu konuda bilgisi
olanlardan yararlanılır. Bu sağlanamazsa, anketi yanıtlayanların bir
bölümü ile görüşme yapılarak elde edilen veriler, anket sonuçlarıyla
karşılaştırılması da geçerliği denetleme yollarından biridir.
8 ) Kimi anketler, asıl gruba verilmeden önce, ön
deneme amacıyla bir gruba uygulanarak, geçersiz sorulardan arındırılır.
Araştırmacı, ilgililerin anket sorularına verdikleri cevaplara, önce
kararlaştırmış olduğu istatistiksel teknikleri uygular ve elde ettiği
bulguları yorumlayarak önerilerini belirler.
Anketin Değerlendirilmesi ve Yorumlanması
Rehberlik ve Psikolojik danışma hizmetlerinde anket tekniği ile
toplanan bilgilerin değerlendirilmesi ve yorumlanmasında birey hakkında
başka yollardan toplanan bilgilerden el altında bulundurulması gerekir.
Yani anket sonuçlarının yalnız değerlendirilip yorumlandığı gibi diğer
tekniklerle birlikte de değerlendirilip yorumlanabilir.
Anketin Avantajları
1. Geniş kitlelere kısa sürede uygulanabilir, fazla
zaman gerektirmez.
2. Büyük gruplar üzerinde bir anda uygulama imkanı
verir.
3. Diğer tekniklere göre fazla masraf gerektirmez,
ekonomiktir.
4. İmzasız da yazılabileceği için kişi cevapları hiç
çekinmeden yazar. Bu da anketin diğer tekniklerden bir üstünlüğüdür.
5. Cevaplar sorunun hemen altında yazılı olarak yer
aldığı için cevaplayıcı cevaplamada zorluk çekmez.
6. Fazla araç ve gerece ihtiyaç olmadan hazırlanır ve
uygulanır.
7. Her yaştaki kişiler için anket hazırlanıp
uygulanabilir.
Anketin Dezavantajları
1. Sorulara ayrı kişilerce ayrı anlamlar verilmesi
anketin bir dezavantajıdır.
2. Cevapların ne derece bilinçli ve içtenlikle
verildiği bilinmediğinden yazılanların geçerliliği şüphelidir.
3. Açık uçlu sorularda verilen cevapların anlaşılması
güç olabilir.
